Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid: rol en verantwoordelijkheden gemeenten en inzamelingsorganisaties in relatie tot producenten

In Nederland bestaat voor een aantal producten een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV). Dit houdt kort gezegd in dat producenten en importeurs individueel of collectief verantwoordelijk zijn voor het product gedurende de hele levenscyclus, in het bijzonder voor de terugname van de producten in de afvalfase. Het betreft verpakkingen, batterijen en accu’s, autowrakken, autobanden, vlakglas en afgedankte elektrische en elektronische apparatuur. Ook voor andere producten, zoals textiel en matrassen, is inmiddels tot invoering van UPV besloten. Voor andere stromen is de invoering van UPV in overweging, zoals voor vloerbedekking, medicijnen en groot meubilair. Voor elke (nieuwe) stroom wordt een onderzoeks- en onderhandelingstraject afgelegd, waarbij de juridische, financiële en maatschappelijke verantwoordelijkheidsverdeling telkens opnieuw aan de orde is. Dat producenten verantwoordelijk worden gemaakt, roept echter de vraag op in hoeverre producenten ook de spelregels, vergoedingen en inzamelinfrastructuur mogen ontwerpen, bepalen en beoordelen. Gemeenten hebben immers een belangrijke rol in het afvalbeheer. Zij hebben een wettelijke zorgplicht inzake afvalinzameling, scheiding en handhaving. De kosten voor inzameling en scheiding worden gedragen door inwoners. Toch zijn gemeenten in de (bestaande) praktijk geen formele partij bij het tot stand komen van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. De NVRD wil daarom graag inzicht in de rol, rechten en verantwoordelijkheden van gemeenten en hun publieke inzamelorganisaties enerzijds en producenten/importeurs anderzijds bij de invulling van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid en heeft het Utrecht Centre for Water, Oceans and Sustainability Law van de Universiteit Utrecht (hierna: UCWOSL) verzocht om een juridisch onderzoek uit te voeren naar deze vraag. Daarbij is van belang dat de UPV-regelingen voor een belangrijk deel strekken ter implementatie van Europese verplichtingen, zodat zowel het relevante EU-recht als het nationale recht zal moeten worden geanalyseerd.